Walczymy o piękne barwy - balans bieli w fotografii

Należy pamiętać, że barwa jest istotnym elementem kompozycji zdjęć zwłaszcza jeśli bierzemy pod uwagę fotografię dokumentacyjną, której celem jest oddanie jak najwierniej rzeczywistości. W praktyce idealne odwzorowanie kolorów może się okazać wyjątkowo trudne lub wręcz niemożliwe dlatego fotografowie korzystają z tzw. balansu bieli. Dzięki temu suknia panny młodej może wyglądać na zielonkawą w oświetleniu kościelnym, dlatego dokonuje się korekty barw, aby na zdjęciu wyglądała na białą. Przyjrzyjmy się więc bliżej pojęciu balansu bieli.

Obiekty nie posiadają przypisanych na stałe barw ponieważ większość z nich jest nieprzezroczysta i nie emituje światła, odbijając jedynie padające na nie oświetlenie - wynoszące średnio ok. 18 %. Kolor, który widzimy, jest wypadkową budowy chemicznej ich powierzchni, faktury i koloru padającego światła. Przykładowo liście na drzewach wydają się zielone w świetle dnia, jednak oświetlone czerwonym światłem wydają się naszemu oku czarne.

Za prawdziwe uznaje się barwy, które obserwujemy w świetle słonecznym lub sztucznym, maksymalnie do niego zbliżonym. Dzieje się tak dlatego, że są to najczęściej spotykane źródła światła. Światło przez nie emitowane wydaje się nam białe, choć w istocie wcale takim nie jest bowiem światło słoneczne posiada złożone i nierównomierne widmo z kilkoma dominującymi barwami. Natomiast światło żarówki ma odcień żółty, a światło świetlówkowe seledynowy. Należy też pamiętać o tym, że światło podczas fotografowania może docierać pośrednio poprzez odbijanie się od innych obiektów - np. ścian.

Balans bieli

Na zdjęciu wolelibyśmy oglądać prawdziwe kolory, a nie zmienione przez sztuczne oświetlenie wersje jednak jeśli zależy nam na tym, aby kolory na zdjęciu dokładnie odwzorowywały rzeczywiste barwy, należy dokonać korekty rejestrowanych aparatem barw. Korekta ta w pewnym sensie fałszuje rzeczywistość, ponieważ zmienia faktycznie uchwyconą scenę w zakresie określonej barwy jednak profesjonalnie wykonana może okazać się wręcz nierozpoznawalna w efekcie końcowym.

W przypadku fotografii tradycyjnej korekta jest dokonywana podczas wykonywania odbitek poprzez dobranie odpowiedniego filtru. W praktyce okazuje się, że wystarczy zaopatrzyć się w zestaw kilkunastu filtrów, które odpowiadają poszczególnym typom oświetlenia. Używanie filtra w aparacie powoduje jednak zmianę wszystkich kolorów na zdjęciu, a nie tylko przykładowej bieli - trzeba to mieć na uwadze i ostrożnie z nich korzystać.

W aparatach cyfrowych ustawienia balansu bieli działają na podobnych zasadach - w pamięci są zapisane wzorce odchyleń od standardowej bieli, które można wybrać w trybach fotografowania - pochmurny dzień, sztuczne światło, lampa błyskowa czy bezchmurny dzień. Wzorce są zapisane pod postacią konkretnej wartości korekty intensywności uchwycenia podstawowych barw, z których buduje się obrazy w matrycy. Przykładowo w pochmurny dzień rejestrowany jest silnie kolor czerwony, niebieski słabiej, a zielony pozostaje bez zmian. Wzorce odchyleń określa się jako balans bieli. Posiadając aparat cyfrowy wystarczy wybrać odpowiedni balans bieli, aby uzyskać na zdjęciu kolory zbliżone do rzeczywistych.

W zaawansowanych aparatach istnieje możliwość ręcznego ustawienia balansu bieli poprzez podanie temperatury promieniowania lub na podstawie określonego wzorca. Jeśli ustawiamy aparat na zasadzie temperatury należy pamiętać, że niższa oznacza więcej ciepłych barw na zdjęciu, a wyższa wręcz odwrotnie. Jako wzorzec odniesienia stosuje się natomiast szarą kartkę, która odbija światło w 18% lub wzorcowe zdjęcie białego koloru. W praktyce nie warto starać się aż tak dokładnie odwzorować widzianego balansu bieli, ma to głównie sens w warunkach studyjnych.

Jeśli kolory na zdjęciu wydają się zafałszowane przez nieprawidłowy dobór balansu bieli można dokonać korekty za pomocą jednego ze znanych programów do obróbki zdjęć. Niestety nietrafiony dobór balansu bieli może skutkować zatarciem się niektórych szczegółów czy subtelnych odcieni w środkowym zakresie widma widzialnego światła, ponieważ barwy ulegną spłaszczeniu. Jeśli zapisujemy zdjęcia w formacie RAW będziemy mieli późniejszy dostęp do informacji o barwach zapisanych przez matrycę aparatu, co poZwoli nam zredukować efekty źle dobranego balansu bieli.

Co jeszcze ma wpływ na barwę?

Na barwy silny wpływa mają również warunki ekspozycji. Jeśli zdjęcie jest niedoświetlone można na nim zobaczyć więcej tonów barw ciepłych, natomiast jaśniejsze fragmenty zdjęcia są bardziej nasycone, a ciemniejsze mogą wyjść nawet całkowicie czarne. Średnie fragmenty mają najczęściej barwy złamane i zgaszone - przykładowo zamiast czerwieni możemy oglądać brudny brąz. Ciepłe barwy na zdjęciach prześwietlonych wydają się pastelowe i półprzezroczyste, a zimne szaro-niebieskie.

Podczas wykonywania zdjęć znaczny wpływ na barwy ma również przezroczystość powietrza i odległość od fotografowanego obiektu. Poza zanieczyszczeniami atmosfery na przezroczystość wpływa aktualna wilgotność powietrza i ciśnienie. Im większa panuje wilgotność, tym mniejsza przezroczystość, co skutkuje poszarzeniem kolorów i uzyskaniem szaroniebieskich tonów na zdjęciu. Efekt pogłębia się wraz ze wzrostem odległości od fotografowanego obiektu.

Przy jednoczesnym dużym nasłonecznieniu i dużej przezroczystości pojawia się problem z wrażliwością na światło ultrafioletowe matryc aparatów. Powstają przypadkowe odbicia od obiektów pozostających poza kadrem - można to zobaczyć podczas fotografowania plaży czy śniegu w górach. Ultrafiolet, dlatego że oślepia matrycę aparatu powoduje, że barwy sprawiają wrażenie wypłowiałych. Niektóre markowe obiektywy do zdjęć krajobrazowych posiadają specjalne warstwy filtrujące ultrafiolet. Przypadkowe odbicia można zniwelować również poprzez stosowanie osłon przeciwsłonecznych na obiektywie.

Przypadkowe odbicia usuniemy również przez zastosowanie filtrów polaryzacyjnych, które skutecznie usuną odbicia z szyb, tafli wody itd. Dzięki filtrom polaryzacyjnym barwy są również pogłębione, szczególnie barwa nieba.

Podsumowanie

Uzyskanie prawdziwych kolorów na zdjęciu nie jest w praktyce takie łatwe do uzyskania, ponieważ światło emitowane przez różne obiekty znacznie go zafałszowuje. Aby uzyskać na zdjęciu jak najlepszy balans kolorów, warto więc posłużyć się ustawieniami balansu bieli. Aparaty cyfrowe posiadają zaprogramowane specjalne tryby, które pomagają w dobraniu odpowiednich parametrów - takie jak pochmurny dzień, słoneczny dzień itd. Należy pamiętać, że podczas wykonywania zdjęć należy wziąć również pod uwagę wiele innych aspektów, takich jak zanieczyszczenie powietrza czy stopień nasłonecznienia. Jeśli nie możemy poradzić sobie z przypadkowymi odbiciami warto zastosować kilka sztuczek, które skutecznie wyeliminują ten problem, takich jak zastosowanie filtrów polaryzacyjnych lub osłon na obiektywy.

Dużo eksperymentujcie! :)