Jak wynaleziono fotografię barwną?

Kamizelka kuloodporna, telewizja, pierwszy rzutnik, ekspresowa maszyna tkacka, fotografia barwna? Tak, to wynalazł Polak! Jan Szczepanik, nauczyciel z Krosna zaliczany jest do 10 najwybitniejszych wynalazców świata! Za granicą często określano go mianem "polskiego Edisona" oraz "Leonardem da Vinci z Galicji". Współcześnie w Polsce jest postacią nieco zapomnianą. Opatentował ponad 90 różnorodnych wynalazków, m.in. tkaninę kuloodporną, która uchroniła od śmierci hiszpańskiego króla, Alfonsa XIII. Jak Jan Szczepanik zapisał się w historii polskiej fotografii? Zapraszamy do lektury!

źródło: pinterest

Garść informacji o Szczepaniku

Ponad wiek temu o Szczepaniku rozpisywała się cała europejska prasa! Urodził się w 1872 r. w miejscowości Rudniki. Po przedwczesnej śmierci matki wychowywał się u dziadków nieopodal Krosna, a później u siostry swojej matki. Ojca nigdy nie poznał. Małego Jaśka uważano za dziwaka, ponieważ podobno potrafił podczas lekcji rozpisywać swoje pomysły na tablicy, zamiast zajmować się nauką. Ukończył Gimnazjum w Jaśle i Seminarium Nauczycielskie Męskie w Krakowie. Uzyskał patent na nauczyciela szkoły ludowej. Uczył w Potoku, Lubartówce, Korczynie. Był nauczycielem, który bardzo odbiegał od ówczesnych norm. Podczas prowadzenia lekcji potrafił wybiec z sali lekcyjnej pozostawiając uczniów samych sobie, bo właśnie wpadł na pomysł rozwiązania jakiegoś technicznego problemu. Uzyskał sławę jako 24 latek, kiedy opatentował swój pierwszy poważny wynalazek związany z tkactwem. Wymyślił fotoelektryczną metodę tkania gobelinów oraz wielobarwnych materiałów nazywanych "patronami" (lub od nazwiska twórcy - "Szczepanikami"). Pomysły te przyspieszyły prace tkaczy, bo opierały się o metodę fotograficzną wykonywania wzorców do gobelinów oraz metodę elektrycznego sterowania maszynami tkackimi marki Jacguarda. Przemysłowcy związani z tkactwem zainteresowali się patentami Szczepanika i tak rozpoczęła się jego międzynarodowa kariera. Przed wdrożeniem wynalazków tkackich Szczepanika proces tkania gobelinu zajmował pięć tygodni, później pół godziny. Koszt pięciotygodniowej pracy i produkcji wynosił ok. 16 funtów szterlingów, później ok. 15 szylingów. Szczepanik utkał największy w historii obraz gobelinowy na podstawie obrazu malarskiego Henricha Rauchingera. Tkanina powstała w 1898 roku i przedstawiała apoteozę 50-letniego panowania cesarza Austro-Węgier Franciszka Józefa I. Cesarz osobiście odebrał tkaninę. Szczepanik postanowił poświęcić się wynalazkom i porzucił pracę wiejskiego nauczyciela. Zamieszkał w Krakowie, później w Tarnowie.

Co wymyślił polski Edison?

Był jak Leonardo da Vinci. Posiadał wiedzę z szerokiego wachlarza dziedzin naukowych. Co ciekawe był samoukiem. Nazywany "Polakiem, którego ojczyzna nie istniała na ówczesnych mapach, a on zapisał się w świecie jako jeden z najsłynniejszych wynalazców".

Jego patenty zaliczyć można do szerokiego wachlarza dziedzin naukowo-technicznych, takich, jak:

- tkactwo,
- telektroskop - praprzodek dzisiejszej telewizji,
- telegraf bez drutu,
- film dźwiękowy,
- tkanina kuloodporna,
- wynalazki z dziedziny aeronautyki,
- regulator ciągów - caloridul - do palenisk kotłowych,
- karabin automatyczny,
- fotometr - służący do pomiaru natlenia światła,
- urządzenie hamulcowe,
- fotosculptor - maszyna do powielania obrazów, rzeźb,
- wynalazki związane z telewizją,
- wynalazki związane z kolejnictwem,
- wynalazki dot. literatury pięknej,
- silnik elektryczno-chemiczny,
- telefot - urządzenie do przesyłania barwnego obrazu - zaprezentowane podczas Wystawy Światowej w 1900 r. w Paryżu,
- fotografia barwa.

Fotografia barwna Szczepanika

Polski Edison miał wielkie ambicje w dziedzinie nowoczesnych technik, jakimi były wówczas fotografia i film. Rozpoczął badania nad uzyskaniem kolorowego obrazu, ponieważ zafascynowała go możliwość przenoszenia i kopiowania obrazów o naturalnych barwach. W latach 1902-1903 testował możliwości uzyskiwania fotografii barwnej uzyskiwanej dzięki użyciu kolorowych filtrów. Wynalazł czuły pod względem barw papier fotograficzny. W 1906 r. stworzył urządzenie, które służyło do pomiaru intensywności barw. Niezwykle przydatne fotografom innowatorom. Pracował nad uzyskaniem małoobrazkowego filmu barwnego i projektora/rzutnika do oglądania barwnych zdjęć. W dziedzinie fotografii Szczepanik opatentował "fotosculptor" - aparat, który służył do kopiowania rzeźb i obrazów oraz "kolorymetr" - służący do pomiaru barw. Na poddaszu swojego domu w Tarnowie pracował nad metodą blaknięcia/płowienia zdjęć, zajmował się chemią barwną z wykorzystaniem 3 podstawowych kolorów, co doprowadziło go do wynalezienia kolorowych odbitek. Małoobrazkowy film barwny oparty o jego patent został rozpowszechniony w Stanach Zjednoczonych. Już w 1928 r. firma "Kodak" rozpoczęła sprzedaż innowacyjnej rolki zdjęciowej do aparatów, a niemiecka firma "Agfa" ulepszyła pomysł Polaka wprowadzając na rynek aparaty z serii "Agfacolor".

Owoce - Rok 1900, Foto: Jan Szczepanik
źródło: http://eloblog.pl/najstarsze-kolorowe-fotografie-z-polski/

Osiągnięcia w dziedzinie kinematografii

Pracował nad filmem, gdyż chciał wzbogacić go o kolor i dźwięk. Zbudował innowacyjną kamerę filmową. Jego urządzenia pokazane zostały na I Polskiej Wystawie Fotograficznej, która odbyła się w Krakowie w 1901 r. Swoje aparaty sygnował: "System Jan Szczepanik". Za pośrednictwem "systemu Szczepanika" zrealizowano kilka filmów barwnych o charakterze dokumentalnym: m.in. zapis operacji chirurgicznej (który wzbudził spore kontrowersje), czy film zrealizowany w Alpach Szwajcarskich pokazujący lodowiec. Szczepanik stosował w swoich kamerach czarno-białą taśmę, ale wymyślił system nakładania barwnych klisz, by uzyskiwać wielobarwność. Jego kolejny wynalazek na trwałe zapisał się w historii tzw. XI Muzy.

Szczepanik zaliczany jest do twórców współczesnej telewizji. W 1897 r. zgłosił swój pomysł do Brytyjskiego Urzędu Patentowego opisując wynalezione przez siebie urządzenie ("teletroskop"). Zostało ono scharakteryzowane jako aparat, który reprodukuje obrazy na odległość dzięki elektroniczności. Urządzenie dla wielu wydawało się być czymś z zakresu science-fiction i wzbudziło w wielu państwach euforię. Szczepanik marzył, by nieme kino ożywić dźwiękiem bez wykorzystania zawodowych muzyków towarzyszących projekcji, (jak było dotychczas). Nie chciał też skupiać się na zapisie uruchamianej oddzielnie taśmy filmowej i taśmy z zapisem dźwięków, gdyż powodowało to brak synchronizacji między obrazem a dźwiękiem. Badał możliwości zapisu dźwięków bezpośrednio na taśmie filmowej. Współpracował z wieloma naukowcami. Jego pomysły zostały dostrzeżone i w tej dziedzinie. "Leonardo da Vinci z Galicji" wpadł na pomysł jak zlikwidować efekt opóźnienia emisji dźwięku w stosunku do obrazu. Mechanizmy, które spowalniały pracę urządzeń zastąpił wiązkami promieni świetlnych, co było wyjątkowym posunięciem technologicznym! Wpadł na pomysł, by kamera była zbudowana jak ludzkie oko. Wyposażył ją więc w potrzebny system soczewek oraz mechanizmy ze stabilnym systemem rolek z kliszą filmową. Niestety jego badania były bardzo kosztowne. W 1918 r. opatentował cały system filmowy: skomplikowaną optycznie kamerę, taśmę do nagrywania barwnych scen oraz projektor do odtwarzania filmów. Technika, którą wynalazł powodowała, że w istniejących kinach należało zmienić cała maszynownię, by pokazywać filmy barwne. Szczepanik konkurował na tym polu z amerykańskim Technicolorem, który swoimi patentami wyparł pomysły Polaka.

źródło: wikipedia

Fotografia barwna na świecie i w Polsce

Za twórcę pierwszej w historii fotografii barwnej odbitki uważa się Jamesa Clarka Maxwella, brytyjskiego fizyka, który w 1861 r. wykonał zdjęcie wstążce. Noblista w dziedzinie fizyki - Gabriel Lippmann wynalazł metodę odwzorowania kolorów, która bazowała na interferencji światła. Na kartach historii zapisał się też niemiecki chemik Vogel, który opracował skład emulsji ortochromatycznej. Także Bracia Lumiere są wymieniani jako twórcy fotografii barwnej, gdyż już w 1907 r. wprowadzili na rynek specjalne szklane płytki tzw. "autochromy". Były to szkiełka pokryte mikroskopijnymi ziarenkami skrobi ziemniaczanej w trzech podstawowych barwach i pokrytej panchromatyczną emulsją na bazie halogenku srebra. Zapis rzeczywistości na płytkach można było oglądnąć tylko dzięki specjalnemu rzutnikowi. Nie dało się ich wywołać na papierze. W 1877 roku Louis du Hauron zrobił kolorowe zdjęcie miasteczka Agen. W Polsce pionierami barwnej fotografii byli obok Jana Szczepanika: Stanisław Lilpop oraz Tadeusz Rząca. Zdjęcia Rzący przedstawiające fragmenty Krakowa znajdują się w Muzeum Historii Fotografii, gdzie do dnia dzisiejszego można je oglądać. Mnóstwo pomysłów z przepastnego archiwum Szczepanika spłonęło podczas II wojny światowej. Postać ta została na nowo odkryta w II połowie XX wieku.

źródło: pinterest

Dzisiaj nie wyobrażamy sobie wywoływania zdjęć innych niż kolorowe. Fotografia czarno-biała uchodzi za artystyczną i dość anachroniczną. Nazwisko polskiego Edisona znajduje się w prestiżowej publikacji A. Abramsona pt. "Elektronie Motion Pictures - A History of the Television Camera" z 1955 r. Abramson wymienia Polaka jako jednego z wynalazców telewizji. Jak prezentują się dane liczbowe dot. patentów tego niezwykłego wynalazcy? To 92 zgłoszone pomysły w różnych państwach (30 w Wielkiej Brytanii, 22 na terenie Niemiec, 21 austriackich , 15 w Stanach Zjednoczonych i 4 w Polsce). W dziedzinie fotografii to aż 26 zgłoszonych patentów! Wywołując swoje zdjęcia pamiętajmy, że swój udział w historii barwnej fotografii miał Polak - skromny nauczyciel z Krosna.